さて、土地土地の恵みを受けた民藝は生活に「幸せ」を添えるために存在しているとつくづく思う。昔は使う人の顔が見えていたものだから、作り手は使い手を想いながら作っていたと聞く。当然出来上がったモノもそれぞれの身体の部位に添うのである。

弘前城から望む岩木山
「吾唯足るを知る」という言葉がある。自身の環境は一つの恵まれたものなのであるから、それはそれとして受け入れよ、大体こんな意味である。現代の生活はモノに溢れている分、一つ一つの価値観がよく顧みられないまま消費されている。そのため、「もっと××したい、○○が欲しい」という欲望が先に立ち、止まることを知らない。ただし、手に入れた瞬間に「使う」ということよりも「手に入れた」ことに満足して終わってしまうのはあまりにも悲しいではないか。または使っていても粗雑な扱いでモノの寿命を早めてしまうのも、また悲しいではないか。
太陽がどんなものにも平等に優しく日差しを投げかけるように、「無」から生まれた「有」を私達はもっと愛さなければなるまい。その生み出された力は驚嘆に値するのであるから。
今回、弘前に生まれて初めて出向いてこぎん刺しや悪戸焼、伊達げら…等々の民藝に触れた。決して主張が強いわけではない。こぎん刺しは麻の藍染にびっしりと木綿の糸を刺すことで寒さを防いできた。使い手ができるだけ温かく包まれるよう願って刺されたのだろう。隙間なくびっしり糸を刺している。悪戸焼は暗い色合いであるものの、却って重厚感のある焼き物だ。その色使いを見ていると心が静まってくる。伊達げらは雨や雪を防ぐ「蓑」に似たもの。首回りをぐるりと囲むように刺繍が施されている。使い手を大事に思って一刺し一刺し刺したのだろうか…?じっとこれらの品々(弘前市立博物館にて「青森県の民芸」を開催していた)を見ているとこのような感興が浮かんできた。夫婦が共白髪になるまで連れ添うのと同じように、ずっと使い手の生活に寄り添ってきたのは確かであろう。
手仕事の温かみがしみじみと湧き出るのは、素朴な美しさを曲がりなりにも感じ取れるようになったから。そして、素朴な美しさとは反対側に位置する美の存在を曖昧に把握するようになったからではないだろうか。このような和歌がある。
花をのみまつらん人に山里の
ゆき間の草の春を見せばや(新古今和歌集・藤原家隆)
※梅とか桜の華やかな美しさしか知らない人に、雪に埋もれてひっそりと春を待つ草や花の素朴な美しさを是非お見せしたいものだ。
利休が侘茶の心得をこの和歌をもって示したように、茶道も民藝も「ゆき間の草」に美を見出す。「素朴」ということは素直でありのままであり、力強さを秘めている。「素朴」な美を秘めたモノは使えば使うほど身に馴染み、壊れにくいものだ。ただ、こうした「素朴」な美を感じ取れるのも梅や桜の対極に位置する「華やかな」美を知っているからである。「華やか」な美は儚い。一時の盛り上がりを見せて散ってしまう。繊細ではあるがどこか遠い存在だ。使うというよりも眺める。「華やか」な美と「素朴」な美を両方知った上で、「素朴」な美が良いと直観する。それが茶道であり民藝である。

弘前こぎん研究所にて
弘前のあの数々な「素朴」な美を支えている存在として、岩木山への厚い信仰があるのだろう。恵みも与えてくれる象徴でもあるから、土地の人々は眺める時にはお山を探し、毎年のお山参詣も欠かさない。対して「華やかな」美を具体的にコレと言うのは難しいけれども、実用的ではなく、お飾りのようなものが総じて当てはまるであろう。
土地土地は人々に恵みを与えもすれば、いとも簡単に奪いもする。冒頭で触れたように穏やかでもあり、険しい岩木山は弘前の象徴として、今までも、そしてこれからもそうあり続けるのだろう。捉えようのない超越的な存在を受け入れ、畏れ、敬い、愛す。弘前の種種の民藝の宝はこうして育まれた。亀の子の歩みではあるけれども、民藝の一つ一つの宝を観る眼を育てていこう。弘前の風にそう、決意を促されたのであった。<終 2019.6.16>
(東京民藝協会 鈴木華子)
【レポートの最新記事】
お若いのに、よくこういうまとまったものをお書きになるものだと感心しました。これからもぜひよろしくお願いします。
電車に乗って岩木山が見え出したとき、私は津軽山歌の歌詞を思い出しました。《津軽富士やえ、冬は真白く、春青く、夏は墨染、秋錦、衣替えする鮮やかさ》。特に夏は墨染、はすごい。文中、岩木山のことを書いておられるので、なんとなく書きます。
そういえば、むかし弘前に「山唄」という民謡酒場がありました、いまはもうありませんが。
https://wakelet.com/wake/_jzUy2q-yXWNNACwYBhbq
https://wakelet.com/wake/H5gy48qhERJepWWuG_ri7
https://wakelet.com/wake/BwWPlY4T9IYGXZIAP8scc
https://wakelet.com/wake/KA-7iukAyXYFFiOPaE4y4
https://wakelet.com/wake/HYpMEqMtFvTQtlOulMLMT
https://wakelet.com/wake/jVdnkaVd7En0sXTlOEt4g
https://wakelet.com/wake/bT5bLIHViJUSFPyGbQ9JU
https://wakelet.com/wake/NZIDR-_UlBLHT-x-DovRx
https://wakelet.com/wake/OegDF8k1U4yrcFSvshYil
https://wakelet.com/wake/Eds7UN2opEU3whUXNFWPl
https://wakelet.com/wake/KuJCN7GMaIDTbOBrU1Hz0
https://wakelet.com/wake/z6fod1ZRQrz5flc8IE7ZO
https://wakelet.com/wake/9YyEVAv4tlqlIGUheRoUC
https://wakelet.com/wake/vT08nyXf_SXSy3meDl2A6
https://wakelet.com/wake/zdq03Y5ggHla63T0s1eWR
https://wakelet.com/wake/8DcNTltcrUOzTj28UZkMo
https://wakelet.com/wake/rc6lK1G8EjknZgt2vzjzk
https://wakelet.com/wake/ESafGKq5QFajraX_1pWPy
https://wakelet.com/wake/9oTFZCj9jYSk7m25ljr71
https://wakelet.com/wake/WIZOYWztXgDSVJwa49LDI
https://wakelet.com/wake/hxivWmoKlZf1UCwn9RJrg
https://wakelet.com/wake/9XbJnw2E0aiPcKAGs6GsG
https://wakelet.com/wake/d0RlBcDEePFtNto_RLkTL
https://wakelet.com/wake/BCpbWzi1w0GCZywZimZsP
https://wakelet.com/wake/idLO9g4xVAV7poA8Yekue
https://wakelet.com/wake/bxmQCStgRRG_NQsX5_qSb
https://wakelet.com/wake/Qt5D_3dWwh6fhupTAP9y8
https://wakelet.com/wake/FC2YYMMqhKKyN6F5TmEIw
https://wakelet.com/wake/v91B4R0lLIalIqa8bIq9B
https://wakelet.com/wake/j2KKp9UjIvqbKkhSrEDPA
https://wakelet.com/wake/-ONLS6i5R2UTfTn89wzaM
https://wakelet.com/wake/S8gG-m3dB8WR688zcIPhr
https://wakelet.com/wake/R4P-68npK3bCk6Y7UpvUL
https://wakelet.com/wake/1iGNojjuYWA-MikHMHIG6
https://wakelet.com/wake/vvJmEuQS8Pl982ents3GD
https://wakelet.com/wake/s7ppCfuQRo_S5XLSX3w6U
https://wakelet.com/wake/TSWhRUQEXyDcFVCoXGMHD
https://wakelet.com/wake/SzJ47XC2WRPsn73L1zNjo
https://wakelet.com/wake/HppvXVg_P9q8_dKs5OfeZ
https://wakelet.com/wake/-QVey6dvSD7AupuKqmwbX
https://wakelet.com/wake/QnzgisooQRXabUfTTB2Gx
https://wakelet.com/wake/Q_KYty3TBbwO5dWcX4v5o
https://wakelet.com/wake/AxldNnXlK3H8h-VuIyAe-
https://wakelet.com/wake/9ktqCFW3AZ3NLUmaulsRA
https://wakelet.com/wake/k3abL2IwFYsGocQ7FizUl
https://wakelet.com/wake/lyus8L4gH5EADIYHW12d9
https://wakelet.com/wake/o7MecPzhXfB7gpXMXiZbV
https://wakelet.com/wake/u7v_eNRQT4C2FRpe2X1tM
https://wakelet.com/wake/RhqR4wAwpsLU8VOx98UPd
https://wakelet.com/wake/75FuJLmKLIZD3x50NM2B4
https://wakelet.com/wake/PjA-d7PAUtVLvMZoYvkOi
https://wakelet.com/wake/hgdkxL776hfVnTxwdzgYz
https://wakelet.com/wake/acrq-N_dnvNww21WixYTR
https://wakelet.com/wake/JCK4aQTl2CT2zSe7jkIBd
https://wakelet.com/wake/yvjQhdYwb_8kQxXKZ2hwr
https://wakelet.com/wake/ysrPULzrSiwr-psjBX3oD
https://wakelet.com/wake/vEPt3XHvbq3sFOYwj-pFK
https://wakelet.com/wake/321glZWRfmiuWhvRv8OTU
https://wakelet.com/wake/j9u8IEAFgglC_9ANs0mRF
https://wakelet.com/wake/hoS2wzblRxsKOhQ4tZmui
https://wakelet.com/wake/lKXFKP55oSAQapuMeexe2
https://wakelet.com/wake/8Usu_BW5OQOI90b1bah-v
https://wakelet.com/wake/9-XtR9oeFJemTbZi89U8Y
https://imgur.com/ATlCSvb
https://imgur.com/zzQ7BUN
https://imgur.com/5ctX18A
https://imgur.com/whYjcX8
https://imgur.com/dkQv1Wp
https://imgur.com/tbPdBZU
https://imgur.com/p8y6dfQ
https://imgur.com/T94yhM6
https://imgur.com/Ye4XaY7
https://imgur.com/Ioc7TOa
https://imgur.com/c80nfH1
https://imgur.com/K7cE41E
https://imgur.com/RCD1Qqf
https://imgur.com/clYQ6F1
https://imgur.com/q3FmIaS
https://imgur.com/g1vafhC
https://imgur.com/MYGAYZM
https://imgur.com/a7nsWQn
https://imgur.com/9u5zcxB
https://imgur.com/dzREEZK
https://imgur.com/G5SKAE8
https://imgur.com/FzjOxLB
https://imgur.com/72swNz8
https://imgur.com/QgHVHis
https://imgur.com/OxiLgBL
https://imgur.com/30PjCZL
https://imgur.com/oFuBKdf
https://imgur.com/dTtu9IZ
https://imgur.com/p4h7h85
https://imgur.com/Et9JjS7
https://imgur.com/uUS7Hha
https://imgur.com/1hXJPwh
https://imgur.com/BNa5rC8
https://imgur.com/8GyxFxs
https://imgur.com/z9wExhT
https://imgur.com/7SbaTMt
https://imgur.com/W3gMjx5
https://imgur.com/qT1xhYJ
https://imgur.com/V8xzAYC
https://imgur.com/sRlSKR5
https://imgur.com/xhLE19z
https://imgur.com/Z3EMhIT
https://imgur.com/sBVlMQz
https://imgur.com/cMnHmez
https://imgur.com/yRswsaU
https://imgur.com/AEpqtGe
https://imgur.com/wEtHoNV
https://imgur.com/u5OMMZ5
https://imgur.com/BNbjFF6
https://imgur.com/PvlZCrP
https://imgur.com/cTX2JLh
https://imgur.com/CaolPVo
https://imgur.com/x4LJlbS
https://imgur.com/AUUGqFM
https://imgur.com/D6Gz7TY
https://imgur.com/yM1CBvG
https://imgur.com/J6XNV3J
https://imgur.com/iL3rJcT
https://imgur.com/8u55nGe
https://imgur.com/7k9mVOb
https://imgur.com/sSENOGT